U Kostajnici je večeras promovisan zbornik radova "Kad prošlost progovori: Kozara 1942-2022“ u organizaciji Književne zajednice "Vaso Pelagić" iz Banje Luke i Narodne biblioteke „Nevenka Stanisavljević“ Kostajnica.
Na promociji su govorili autori Radenko Vujasin i Radoja Racanović, a odlomke iz zbornika čitala je Svjetlana Đuričić.
Vujasinov rad, objavljen u zborniku, odnosi se na crkvenu opštinu Kotor Varoš i ustanike iz okolnih sela.
„Duže vrijeme smo istraživali po arhivima Srbije, Republike Srpske, BiH i Hrvatske i plod tog rada je zbornik radova čiji je osnovni cilj istina i otklanjanje nepravde koja je učinjena srpskom narodu“, istakao je Vujasin u izjavi Radiju Kostajnica.
Racanović, koji je po struci ljekar porodične medicine, u zborniku piše o Kozari 1941. i 1942. godine.
„Ustanak na Kozari počeo je u Knešpolju 30. jula 1941. godine i u početku je zahvatio Novi Grad, Kostajnicu, Dubicu i Prijedor. Sva zvona na crkvama tih dana su zvonila pozivajući narod na okupljanje i ustanak“, kazao je Racanović.
On je dodao da je Kostajnica imala posebno mjesto u prvim ustaničkim danima, navodeći da je vođa na ovom prostoru bio čovjek iz svog naroda Miloš Bajalica.
„Prva podjela o kojoj istorija ne priča među ustanicima je bila na Kozari u drugoj polovini avgusta 1941. godine. To nije bila ideološka podjela kakva je poslije uslijedila, nego podjela na ustanike koji su branili svoje kuće i na one koji su željeli da se povuku u dubinu planine i odatle dižu revoluciju“, kaže Racanović.
Prema njegovim riječima, ustanici sa prijedorskog područja su otišli sa Mladenom Stojanovićem u Kozaru, dio ustanika iz Novog je otišao u Kozaru, a dio je ostao na Karanu, ustanici iz Dubice isto tako, a jedino ustanici iz Kostajnice su ostali na ovom području, u čemu i jeste njihova posebnost.
„Nijedan jedini kostajnički ustanik nije otišao u dubinu Kozare, oni su ostali na području Kostajnice, odnosno Balja gdje je formirana Baljska četa, od koje je kasnije sa ustanicima iz Novog, koji su ostali na Karanu, formiran čuveni Prvi bataljon, jedan od najboljih koji se borio na Kozari i koji je pod komandom Žarka Zgonjanina u dva navrata probijao obruč oko Kozare“, pojasnio je Racanović.
Zbornik sadrži stručne radove istoričara i publicista iz Republike Srpske, Srbije i Hrvatske, kao i brojne fotografije i dokumente o stradanju naroda Kozare u Drugom svjetskom ratu.
U zborniku su objavljeni radovi istoričara Borisa Radakovića iz Prijedora, dr Nemanje Devića iz Beograda i dr Vladimira Šumanovića iz Zagreba, te publicističke radove i osvrte Zorana Kosa, Ranka Preradovića, Radenka Vujasina, Radoja Racanovića i Zorana Mačkića.
Recenzenti su prof. dr Bojan Dimitrijević i prof. dr Veljko Đurić Mišina.
Knjiga je štampana u 500 besplatnih primjeraka.
Izdavač je Književna zajednica „Vaso Pelagić“, a objavljivanje su pomogli Republički centar za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica i Nebojša Tešanović.
