U Službenom glasniku Republike Srpske, broj 11/94, od 13. juna 1994. godine objavljen je Zakon o teritorijalnoj organizaciji i lokalnoj samoupravi koji je 31. maja 1994. izglasala Narodna skupština Republike Srpske, a u kome je među opštine Republike svrstana i tadašnja opština Srpska Kostajnica. Tako je Kostajnici vraćen status opštine, ukinut Zakonom o teritorijalnoj organizaciji 31.decembra 1962. godine kada je Kostajnica postala mjesna zajednica u okviru opštine Bosanski Novi.

Uslijedila je odluka visokog predstavnika da opština nosi naziv Bosanska Kostajnica, a potom Zakon o teritorijalnoj organizaciji Republike Srpske, objavljen u Službenom glasniku broj 69/09 kojim je definisan naziv opština Kostajnica.

Šta je prethodilo Službenom glasniku 11/94, kako je iznova formirana opština Kostajnica i kako su izgledale prve godine koje su uslijedile, pitali smo neke od ličnosti koje su učestvovale u njenom konstituisanju.

Ideja o pokretanju vraćanja statusa opštine u Kostajnici je tinjala od momenta njenog ukidanja šezdesetih godina prošlog vijeka, da bi u potpunosti zaživjela 1993. godine.

„1993. godine Lela Čudić, koja je bila tehnički sekretar predsjednika Skupštine opštine Novi Grad i poslanika Narodne skupštine Republike Srpske Momira Gakovića, pozvala me kod predsjednika na razgovor i nas dvojica smo se usaglasili oko pokretanja inicijative da se Kostajnici vrati status opštine. Mile Ćopić, kao sekretar mjesne zajednice Kostajnica, i ja formulisali smo pisanu incijativu na osnovu saglasnosti koju je izvršno vijeće BiH 1988. dalo na Elaborat o ekonomskoj oravdanosti opštine Kostajnica“, rekao je Radiju Kostajnica tadašnji odbornik u Skupštini opštine Novi Grad Mlađen Đenadija.

Inicijativu je predao na prvoj narednoj sjednici novogradske skupštine, a potom je uslijedila sjednica na kojoj se o njoj raspravljalo, te je zaključeno da se proslijedi Narodnoj skupštini Republike Srpske, odnosno tadašnjem predsjedniku Momčilu Krajišniku.

Đenadija dodaje da odbornici Skupštine opštine Novi Grad nisu osporavali inicijativu i da je njihov stav bio korektan, te napominje da je u skupštinskom sazivu tada bilo sedam odbornika iz Kostajnice.

Prema njegovim riječima, uslijedio je Zakon o teritorijalnoj organizaciji u kome je opština Srpska Kostajnica uvrštena u spisak opština u Srpskoj, a potom je formirana komisija za razgraničenje između opština Srpska Kostajnica i Novi Grad, čiji je predsjednik bio Boško Grublješić, a koja je iscrtala granice današnje opštine sa gradskim naseljem Kostajnica i selima Grdanovac, Gumnjani, Gornja Slabinja, Zovik, Kalenderi, Mrakodol, Mraovo Polje, Petrinja, Podoška i Pobrđani.

„Početkom 1995. su organizovani izbori na kojima je izabrana prva skupština sa 25 odbornika, da bi 2. aprila u Motelu 'Jelen' bila održana konstitutivna sjednica Skupštine opštine Kostajnica kojoj je kao gost prisustvovao i episkop Jefrem. Za predsjednika je izabran Ranko Milašin, Željko Čekić za predsjednika Izvršnog odbora u koji su ušli i Dragan Ignjatović i Drago  Bundalo, a za v.d. sekretara skupštine Mile Ćopić. To je prva postava s kojom je počeo rad Skupštine opštine i koja je formirala opštinsku upravu, registraciju opštine kod suda i slično i tako je bilo do 1998. godine“, kaže Đenadija.

Upravo te 1998. godine Opštinska uprava se suočava sa velikim problemom jer nije bila priznata od strane OSCE-a, što je moglo ugroziti status opštine.

„Na moju inicijativu uspjeli smo ubijediti šefa kancelarije OSCE-a u Prijedoru koji nam je rekao da moramo dobiti pismo namjere od Vlade Republike Srpske. Tadašnji predsjednik skupštine Ilija Vasić i ja otišli smo kod premijera Milorada Dodika od koga smo dobili pismo namjere i podršku vlade“, objašnjava Đenadija.

Kako su traženi uslovi ispunjeni, opštini Kostajnica od OSCE-a je dodijeljena šifra 184 koja se i danas koristi u izbornim procesima.

Đenadija ističe da je status opštine vraćen u teškim vremenima i da su ratne okolnosti i nedostatak kadrova uveliko otežavali posao ponovnog formiranja.

„Bilo je teško i sa naslova kadrova, počinjalo se ispočetka, bilo je ratno vrijeme i složene okolnosti. Dočekao nas je pad Krajine i veliki broj izbjeglica je prošao kroz Kostajnicu. To je bio zahvat koji je bio organizaciono, tehnički i stručno veoma kompleksan. U to vrijeme Mile Ćopić je bio sekretar skupštine i imao ogromno iskustvo još iz sistema mjesne zajednice, tako da je dosta stvari organizaciono razumio i mogao da usmjerava novonastalu opštinsku zakonodavnu i izvršnu vlast“, navodi Đenadija.

Dodaje da se zatim desio napad hrvatskih snaga 18. i 19 septembra koji je nanio materijalnu štetu Kostajnici, mnogo veću nego potres prije četiri godine, ali da je srećna okolnost bila što je došao kraj rata.

Uprkos svim preprekama, kako kaže, bilo je puno entuzijazma, svi su radili maksimalno, niko nije pitao za platu ni za godišnji odmor i nije bilo ličnih ni drugih skrivenih interesa.

Ističe i da opština sama ne bi mogla iznijeti sve finansijske izazove, te da se mora priznati i zahvaliti Vladi Srpske i premijerima Gojku Kličkoviću i kasnije Miloradu Dodiku, koji su pomogli realizaciju velikih poduhvata, kao što je izgradnja srednje škole, prvi veliki projekat u iznova formiranoj opštini.

Đenadija se prisjetio još nekih ljudi koji su dali svoj doprinos u ponovnom formiranju opštine.

„Na inicijativu Sime Marinkovića, koji je bio predsjednik Socijalističkog saveza radnog naroda u tadašnjem Bosanskom Novom, urađen je elaborat o ekonomskoj opravdanosti postojanja opštine Kostajnica i upućen u Izvršno vijeće BiH koje je dalo saglasnot. On je time dao veliki doprinos. Dakle, imala je ta naša inicijativa istoriju, nije to bila avanturistička ideja. Ne može se zaobići ni Milan Vasić, ni ljudi iz drugih struktura, privrede i slično“, navodi Đenadija.

Govoreći o razgraničenju između opština Kostajnica, Novi Grad i Kozarska Dubica, Đenadija kaže da se zalagao za granice crkvene opštine Kostajnica, kao i da mještani pet sela koja su pripala Kozarskoj Dubici dobiju priliku da se izjasne u kojoj opštini žele da žive.

„Zalagao sam se 1995. godine da i Dobrljin pripadne opštini Kostajnica, pozivajući se na granice crkvene opštine. Po toj logici bi granica trebala biti na Strižni, međutim postignut je kompromis i našoj opštini je pripalo 11 naseljenih mjesta, koja su i danas u njenom sastavu. Kao predsjednik skupštine 1999. godine, tražio sam od tadašnjeg ministra za lokalnu samoupravu Ostoje Kremenovića da organizujemo demokratsku raspravu o pet naseljenih mjesta koja su pripala Kozarskoj Dubici sa idejom da predsjednik Skupštine opštiine Kozarska Dubica Pantelija Ćurguz i ja obiđemo ta naseljena mjesta, održimo tribine i kažemo šta mi kao opština njima nudimo, pa da izađu na referendum da se izjasne oko toga, što je Ćurguz odbio i na tome je i ostalo“, prisjetio se Đenadija.

Željko Čekić, tadašnji predsjednik Izvršnog odbora, kaže da je u početnom periodu nakon ponovnog formiranja opštine bila bitna sloga, te da se nije gledala politička pripadnost ni ko će „nositi štafetu“, jer je postojala jaka svijest o tome da je osnovni zadatak bio da se ide napred.

Ističe da je 1995. bila godina preživljavanja.

„Napad hrvatskih snaga je bio zaista žestok, a branili smo se sa ljudima koji su imali u prosjeku 65 godina. Na svu sreću nismo imali mnogo žrtava, iako je svaka žrtva velika. Granatirana je zgrada opštine, zgrada doma zdravlja, groblje je bilo uništeno, dignut je u vazduh most, a komisija za procjenu štete je u prvi mah popisala oko 5.500 kvadratnih metara razbijenog stakla i ne znam koliko dignutih krovova. Da nismo bili organizovani kako jesmo, ne znam šta bi bilo“, priča Čekić.

Uporedo sa formiranjem opštinske uprave trebalo je urediti i službeni prostor.

 „Zgrada Vijećnice se sređivala, nabacivan je sprat po sprat. Bilo nas je oko 11, a strogo se vodilo računa o zapošljavanju članova porodica poginulih boraca i ratnih vojnih invalida. Vodilo se računa i o ljudima koji su izbjegli iz Hrvatske Kostajnice koji su zapošljavani u skladu sa stručnim kapacitetima.  Tako smo dobili i vas, ja sam Momu zamolio da se vrati u Kostajnicu i pokrene radio i evo, hvala Bogu, i vi ste danas prisutni, nadam se u skorije vrijeme i u boljem prostoru“, dodaje Čekić.

I on se prisjetio problema sa organizovanjem izbornog procesa u okviru opštine, navodeći da, s obzirom da pred rat Kostajnica nije bila opština, Privremena izborna komisija /PIK/ nije dozvolila izlazak na redovne izbore koji su tada održavani svake dvije godine.

„Išli smo na njihove sjednice, bili uporni i uspjeli se izboriti. Na sjednice smo išli Mile Ćopić, Vlado Đurić i ja, dok su ovdje ostajali Drago Bundalo, Miroslav Stijak i ostali pa, recimo, kad su poslali komisiju iz Novog Grada da preuzme naše materijale oni im nisu dali da ih uzmu, trebao je neko i to uraditi. Građani su se počeli dizati, imali smo i organizovane skupove, a rezultat je da smo mi i danas opština“, kaže Čekić.

Prema njegovim riječima, Kostajnica nije imala mnogo. Radila su preduzeća „Famok“ i „Sana“, međutim kako su prilazili ljudi izbjegli sa Banije, formirane su nove firme među kojima „Pounje“ i „Obuća“.

Navodi da je u „Pounju“ bilo zaposleno više od 200 radnika, a više od 100 u „Obući“, te da je 1996. godine u Kostajnici bilo oko 1.850 zaposlenih, što je u odnosu na druge opštine u to vrijeme bilo mnogo.

Kostajnica je bila među prvim opštinama koja je donijela odluku o dodjeli građevinskog zemljišta, a kasnije i građevinskog materijala, sve sa ciljem da se pomogne i da što više ljudi ovdje pronađe dom i ostane.

„Infrastrukturno nam je nedostajalo mnogo. Kao prvo, nismo nikoga mogli dobiti telefonom. Uz pomoć Mile Bajalice smo izgradili najmoderniju centralu, provukli optičke kablove i telefonsku kanalizaciju koja postoji i danas. Imali smo srednju školu sa našim i učenicima i nastavnim kadrovima izbjeglim iz Hrvatske Kostajnice, ali nismo imali prostora. Nastava je održavana u objektu osnovne škole u tri smjene. Krenuli smo u izgradnju srednje škole uz ogromnu podršku Gojka Kličkovića i Momčila Krajišnika i do januara 1998. godine mi smo imali školu pod krovom, što je u ono vrijeme bio veliki poduhvat. Onda se pokazalo da nemamo televizije i radija Republike Srpske, pa sam išao na Pale sa Draganom Marinom i njegovim kombijem smo dovezli antenski sistem i kablove i sve montirali da bismo obezbijedili signal. Imali smo pet, šest policajaca, a kad smo osnovali Stanicu javne bezbjednosti brojala je oko 50 ljudi i uspjeli smo srediti objekat“, napominje Čekić.

Dodaje da su benefite ponovnog osnivanja opštine građani ponajviše osjetili kada su u punom kapacitetu počeli raditi Komunalno preduzeće i Stanica javne bezbjednosti, a potom i Dom zdravlja.

Da je inicijativa o vraćanju statusa opštine postojala gotovo od dana njenog ukidanja, potvrđuje i Milan Vasić, jedan od građana zaslužnih za vraćanje lokalne samouprave.

„Opštinu smo izgubili novim Zakonom o teritorijalnoj organizaciji 1963., ali velikim dijelom je tome doprinio i pristanak naših građana. U periodu dok smo bili mjesna zajednica ne možemo reći da nismo radili i gradili, ali smo imali i problema, prije svega, ostali smo bez lokalnih institucija i preduzeća i tada smo vidjeli šta smo uradili. Ideja o vraćanju statusa opštine postojala je, ali nije mogla biti ostvarena do rata u BiH“, ističe Vasić.

Za ponovno formiranje opštine bio je potreban referendum, međutim zbog ratnih uslova referendum nije organizovan, nego su obavljeni razgovori sa našim mještanima, te je sa poslanicima Narodne skupštine RS dogovoren povrat opštinskog statusa.

„Ja sam bio osnivač mjesnog odbora SDS-a pa sam imao kontakte sa Novim Gradom i narodnim poslanicima iz ove opštine koje sam molio da pokrenemo ponovno formiranje opštine Kostajnica, jer sam smatrao da je bilo vrijeme za to, a u ratnim uslovima se pokazalo i kao potrebno. Tako je Narodna skupština donijela odluku o vraćanju statusa opštine Kostajnici“, priča Vasić.

Potom je sa narodnim poslanicima iz Novog Grada Momirom Gakovićem i Gavrom Bogićem dogovoren sastanak u nekadašnjem TPS-u na kome je formiran odbor sastavljen od pet članova, uglavnom ljudi iz Novog Grada, a među njima je bio i Vasić. Odbor je donio odluku da se ode na Pale po uputstva o daljim aktivnostima i statusnim procedurama.

„Gaković, Željo Šurlan i ja, a Veljko Stanisavljević je vozio, otišli smo na Pale 25. januara 1995. Karadžić, Ostojić i Krajišnik su bili zauzeti i rečeno nam je da dođemo sutradan. Tako je i bilo, ujutro nas je primio Ostojić kome sam predao listu glavnog odbora SDS-a, jer je bilo dogovoreno da će SDS predvoditi sve aktivnosti i na taj način je od mjesnog odbora formiran opštinski odbor SDS-a. Nakon toga nas je primio Momčilo Krajišnik i dao nam odluku o vraćanju naše teritorije u kojoj nije bilo Grdanovca. Ja sam to primijetio pa je ova greška ispravljena. Krajišnik mi je tada rekao da nam vraćaju teritoriju koja je pripadala Novom, a da će teritorija koja je pripadala Dubici biti vraćena kasnije, ali to se nije nikad desilo“, priča Vasić.

Dodaje da se zatim pristupilo raspisivanju izbora i uređenju stare zgrade opštine koja je bila toliko zapuštena da nije bilo ni ulaznih vrata.

Kako kaže, on je preuzeo taj dio posla, dok je Mile Ćopić obavljao administrativne poslove.

„Izabrano je 25 odbornika i održana konstitutivna sjednica Skupštine opštine, čime su prestale moje nadležnosti, jer je izabrano opštinsko rukovodstvo“, navodi Vasić.

Prema njegovim riječima, 1995. godine proveden je i neformalni popis stanovništva na lokalnom nivou. Iznova formirana opština Kostajnica tada je brojala oko 6.300 domicilnih stanovnika. Naseljeno mjesto Kostajnica imalo je oko 3.600 stanovnika, a najbrojnija sela su bila Petrinja i Tavija koja su imala po 600 stanovnika.

Vasić je istakao da se ne smiju zaboraviti ličnosti koje su udarile pečat Kostajnici u vrijeme kad je bila mjesna zajednica ili tokom ponovnog formiranja opštine.

„Tu su Momir Gaković i Gavro Bogić koji su odradili sve što je trebalo u ključnim momentima, Rajko Vujanović, Mile Ćopić koji je ponio veliki teret prilikom ponovnog formiranja opštine, Vasilije Šteković koji je nosio poljoprivredu, doktori Faruk Kahvić, Asunta Lešnik i Milan Crljenica, Muris Sofilić i brojni drugi“, navodi Vasić.

Ponovnog formiranja opštine Kostajnica prisjetio se i Miroslav Stijak ondašnji odbornik i potpredsjednik Skupštine opštine.

“Opštinski odbor SDS-a je tokom januara i februara 1995. godine proveo aktivnosti u okviru kojih su, obilaskom zborova građana u područjima opštine Srpska Kostajnica, utvrđeni prijedlozi za odbornike Skupštine opštine. U okviru tih prijedloga utvrđeno je da Kostajnica daje dvanaest odbornika, Petrinja tri, Tavija tri, Mrakodol i Grdanovac dva, Gornja Slabinja, Podoška i Zovik dva odbornika, Gumnjani, Mraovo Polje i Kalendari dva i Pobrđani jednog odbornika”, kaže Stijak.

Prema njegovim riječima, nakon konstitutivne sjednice Skupštine opštine 2. aprila, nastavljeno je sa uspostavljanjem administrativne službe opštine i aktivnosti na formiranju detaširanih republičkih organa, odnosno Policijske stanice, Odsjeka ministarstva odbrane i drugih neophodnih institucija i organa.

Stijak je istakao da je uspostavljanje opštinske vlasti u teškim danima ratne 1995. godine obezbijedilo zaštitu stanovništva od egzodusa i opstanak naroda na ovom prostoru.

Ova činjenica pokazala se istinitom. Uprkos teškim momentima, narod je opstao, a sa njim i opština Kostajnica.

Trideset godina kasnije najveći problem je odlazak stanovništva, posebno mladih ljudi.

Jubilej, odnosno obilježavanje tri decenije od ponovnog osnivanja opštine, prilika je da se prisjetimo početaka, ali i da razmislimo o budućnosti.

Na pitanje kako vide budućnost opštine Kostajnica, naši sagovornici su saglasni: Neophodni su kvalitetni kadrovi i stručnost, politička tolerancija i stvaranje uslova za suživot, otvaranje novih radnih mjesta i mogućnosti za sve građane, a povrh svega dalekosežnije razmišljanje.

AUTOR: Radio Kostajnica /Marija Adamović/

FOTO: Gradska Vijećnica u Kostajnici /Branislav Adamović/